ਕਦੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਆਏ ਤਾਂ ਦੇਖਿਓ ਕਿ ਇੱਥੇ ਅਜੇ ਵੀ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਊਠ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੇੈ। ਇਹ ਪੁਰਾਤਨ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਢੰਗ ਹਨ। ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਇੱਥੇ ਸਾਉਣੀ ਦੇ ਸੀਜਨ ਦੌਰਾਨ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਉਗਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ ਤਾਂ ਕਰਕੇ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਊਠ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੇੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਹਦਾ ਕਾਰਨ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਇਹ ਦੱਸਦੇ ਨੇ ਕੇ ਬਈ ਜਦੋਂ ਇੱਥੋਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਵਰਖਾ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੇੈ ਤੇ ਜਦੋਂ ਵਰਖਾ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਫਿਰ ਦੂਜੀ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈੇ। ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਕਿਸਾਨ ਹੁਣ ਹਲਵਹਾਅ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੇੈ। ਇਹ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦਾ ਇਕ ਲੋਕਲ ਸ਼ਬਦ ਹੇੈ। ਤੇ ਇਹ ਊਠ ਨਾਲ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੇੈ।
ਅਸਲ ਵਿਚ ਇੱਥੇ ਬਜਾਰੇ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਮਈ ਜਾਂ ਜੂਨ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੇੈ। ਫਿਰ ਇੱਥੇ ਜਦੋਂ ਹਨੇਰੀਆਂ ਚੱਲਦੀਆਂ ਤਾਂ ਬਜਾਰੇ ਦਾ ਬੀਜ ਉਡ ਜਾਂਦਾ, ਤੇ ਜਿਹੜਾ ਖਾਲੀ ਥਾਂ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਫਿਰ ਕਿਸਾਨ ਉਸ ਨੂੰ ਭਰਨ ਲਈ ਹਲ ਵਹਾਅ ਕਰ ਦੇ ਹਨ। ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸਾਨ ਇਕ ਹੋਰ ਫ਼ਸਲ ਬੀਜ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਟਰੈਕਟਰ ਨਾਲ ਇਹ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੀ ਕਿਉਂ ਕਿ ਉਹ ਬਜਾਰੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਖਰਾਬ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇਕ ਹੈ ਤਾਂ ਪੁਰਾਣਾ ਤਰੀਕਾ ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਰਾਥਿਕਤਾ ਤੁਸੀ ਆਪੇ ਹੀ ਦੇਖ ਲਓ।
ਇੱਥੋ. ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿਚ ਊਠਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘੱਟਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੇੈ। ਹਰੇਕ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਇਕ ਜਾਂ ਦੋ ਊਠ ਹੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਣਗੇ।
ਹੁਣ ਇਹ ਕਿਸਾਨ ਮੂਠ, ਮੂੰਗ, ਗੁਆਰ ਦਾ ਬੀਜ ਪਾ ਕੇ ਹੋਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੇੈ।
ਕਈ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਕਿਤੇ ਜਾ ਕੇ ਹੀ ਲੱਗਦਾ , ਸੋ ਤੁਰਦੇ ਫਿਰਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਨਾਲੇ ਦੁਨੀਆਂਦਾਰੀ ਦੀ ਸਮਝ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਸੈਕਟਰ ਦੀ , ਕਿ ਬਈ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਦੇ ਹੋਰ ਕਿਹੜੇ ਤਰੀਕੇ ਹਨ। ਖੇਤੀ ਸੋਚ ਤੇ ਸਮਝ ਮੁਤਾਬਿਕ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਕਦੇ ਕਦੇ ਸੋਚੀ ਦਾ ਬਈ , ਕਿਸਾਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਨੇ। ਜਿਹੜੇ ਨਵੇਂ ਤਜਰਬਿਆਂ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਆਹ ਪੁਰਾਣਾ ਊਠ ਵਾਲਾ ਤਰੀਕਾ ਵਾਹਾ ਕਾਰਗਰ ਲੱਗਿਆ। ਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੀ ਬੀਜੀ ਫ਼ਸਲ ਖਰਾਬ ਹੋਵੇ ਤੇ ਨਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਡਰ। ਤਾਂਹੀ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨ ਜਿਆਦਾ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਨੇ, ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਹ ਬਚੱਤ ਕਰਦੇ। ਨਾ ਟਰੈਕਟਰ ਚ ਡੀਜ਼ਲ ਪਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਤੇ ਨਾ ਕੁਝ ਹੋਰ , ਬੱਸ ਊਠ ਮਗਰ ਪਾਓ ਹੱਲ ਤੇ ਜੋਤ ਦਿਓ। ਤਾਂ ਫਿਰ ਜੈ ਜਵਾਨ , ਜੈ ਕਿਸਾਨ ,
------------
आप कभी राजस्थान आएंगे तो देखेंगे कि यहां आज भी कई जगहों पर ऊंट की खेती की जाती है। ये प्राचीन और वैज्ञानिक तरीके हैं। जिनका रखरखाव राजस्थान के लोग करते हैं। दरअसल यहां खरीफ सीजन में कई तरह की फसलें उगाई जाती हैं, इसलिए किसानों को ऊंट की खेती करनी पड़ती है। दरअसल यहां के किसानों ने इसका कारण बताया है कि जब यहां की खेती बारिश पर निर्भर होती है और जब बारिश होती है तो दूसरी फसल बोई जाती है। जैसे यह किसान अब जोत रहा है। यह राजस्थान का स्थानीय शब्द है। और यह केवल ऊंटों के साथ किया जाता है।
दरअसल यहां की मंडी मई या जून के महीने में बोई जाती है। फिर जब यहां हवाएं चलती हैं तो बाजार का बीज उड़ जाता है और जो कुछ बचा रहता है उसे भरने के लिए किसान हल चलाते हैं। इसका मतलब है कि किसान दूसरी फसल बोते हैं।
इसे ट्रैक्टर से नहीं बोया जा सकता क्योंकि इससे बाजार की फसल खराब हो जाती है। यह एक पुरानी विधि है लेकिन आप स्वयं इसका वैज्ञानिक महत्व देख सकते हैं।
यहां। राजस्थान के किसानों का भी कहना है कि राजस्थान में ऊंटों की संख्या घट रही है। हर गांव में एक या दो ऊंट ही देखे जा सकते हैं।
अब यह किसान सरसों, गाजर और ग्वार के बीज बोकर अन्य फसलें बो रहा है।
कहीं जाने से बहुत सी चीजें मिल जाती हैं, इसलिए हमें चलते रहना चाहिए। साथ ही दुनियादारी और कृषि क्षेत्र की भी समझ है कि खेती के अन्य तरीके क्या हैं। वे अपनी सोच और समझ के अनुसार खेती करते हैं।
कभी सोची की पत्नी, किसान, महान वैज्ञानिक। जो नए अनुभवों के साथ खेती करते हैं। लेकिन ऊंट का पुराना तरीका काम करने लगा। न तो पिछली फसल खराब होगी और न ही कोई डर। इसलिए राजस्थान के किसान अधिक समृद्ध हैं, वास्तव में वे बचत करते हैं। ट्रैक्टर या किसी और चीज में डीजल डालने की जरूरत नहीं है, फिर जय जवान, जय किसान, बलराज सिंह सिद्धू-73474 56563
0 comments:
Post a Comment